Ιδιότυποι Τρόποι Απόκρισης: Σύγκριση μεταξύ παραδοσιακών συνθηκών μέτρησης και συνθηκών συμμετοχής σε διαδικτυακή έρευνα

Σοφία Παπάζογλου, Διδάκτωρ του Τμήματος Ψυχολογίας του ΕΚΠΑ.
Υποψήφια Μεταδιδάκτωρ του Τμήματος Ψυχολογίας του ΕΚΠΑ

Επόπτης έρευνας και Διδακτορικής Διατριβής:
Κ. Μυλωνάς,
Καθηγητής Τμήματος Ψυχολογίας Ε.Κ.Π.Α., στη Μεθοδολογία Επιστημονικής Έρευνας και Στατιστική στην Ψυχολογία,
τέως τοπικός εκπρόσωπος Ευρώπης και Μέλος του Δ.Σ. της IACCP (International Association for Cross-Cultural Psychology)

Διεξαγωγή της έρευνας υπό την αιγίδα του Ψυχομετρικού Εργαστηρίου του Πανεπιστημίου Αθηνών "Ι.Ν. Παρασκευόπουλος":

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Οι ιδιότυποι τρόποι απόκρισης αφορούν σε τάσεις των συμμετεχόντων σε μια έρευνα, να απαντούν στα ερωτήματα ενός ερωτηματολογίου με βάση κάτι διαφορετικό από τη θεωρητική έννοια που μελετάται. Στην παρούσα έρευνα εξετάστηκαν τρεις τέτοιοι ιδιότυποι τρόποι απόκρισης, η τάση για συμφωνία με ερωτήματα ανεξαρτήτως εννοιολογικού περιεχομένου (acquiescence), η τάση των συμμετεχόντων να δίνουν κοινωνικά επιθυμητές απαντήσεις (social desirability) και η τάση για επιλογή των ακραίων σημείων της κλίμακας μέτρησης (extreme response style). Το διαδίκτυο χρησιμοποιείται όλο και συχνότερα ως μέθοδος συλλογής ερευνητικών δεδομένων και οι ψυχολόγοι διεξάγουν μέσω αυτού διαφόρων ειδών έρευνες. Προκειμένου να χρησιμοποιηθεί εναλλακτικά με το έντυπο ερωτηματολόγιο, θα πρέπει να διασφαλιστεί ότι τα δεδομένα που προκύπτουν από τις δύο αυτές μεθόδους είναι συγκρίσιμα. Στόχος της παρούσας έρευνας ήταν η σύγκριση της επίδρασης των τριών ιδιότυπων τρόπων απόκρισης στην έντυπη και στη διαδικτυκή μορφή του ίδιου ερωτηματολογίου. Το ψυχομετρικό εργαλείο που χρησιμοποιήθηκε περιέχει τόσο ερωτήσεις αυτοαναφοράς, δηλαδή το State-Trait Anxiety Inventory (STAI) του Spielberger, το ερωτηματολόγιο προσωπικότητας του Eysenck (EPQ) και το Ερωτηματολόγιο Οικογενειακών Αξιών του Γεώργα, όσο και ερωτήσεις γνώσεων ως συνθήκη ελέγχου, καθώς στη δεύτερη αυτή κατηγορία ερωτήσεων αναμενόταν να μην υπάρχει διαφορά μεταξύ εντύπου και διαδικτυακού ερωτηματολογίου στους ιδιότυπους τρόπους απόκρισης. Ο καθένας από τους ιδιότυπους τρόπους απόκρισης εξετάστηκε σε ένα από τα τρία ερωτηματολόγια αυτοαναφοράς, καθώς και στο τεστ γνώσεων. Σχετικά με την τάση για συμφωνία, βρέθηκε να υπάρχει κάποια μικρή επίδραση στο έντυπο Ερωτηματολόγιο Οικογενειακών Αξιών, ενώ στο διαδικτυακό ερωτηματολόγιο δεν παρατηρήθηκε επίδραση. Βρέθηκε επίδραση της τάσης για κοινωνικά επιθυμητές απαντήσεις στην κλίμακα του Ψυχωτισμού του EPQ, η οποία ήταν μεγαλύτερη για το διαδικτυακό ερωτηματολόγιο, ενώ δεν παρατηρήθηκε διαφορά των δύο τρόπων χορήγησης ως προς την τάση για ακραίες απαντήσεις στο ερωτηματολόγιο STAI. Όσον αφορά στα τεστ γνώσεων, στις περισσότερες περιπτώσεις δεν υπήρχε στατιστικώς σημαντική διαφορά μεταξύ εντύπου και διαδικτυακού ερωτηματολογίου, εκτός από μία περίπτωση σε σχέση με την τάση για κοινωνικά επιθυμητές απαντήσεις. Σε γενικές γραμμές, το έντυπο και το διαδικτυακό ερωτηματολόγιο βρέθηκαν να καταλήγουν σε αρκετά παρόμοιες μετρήσεις, εκτός κάποιων περιπτώσεων που είναι σημαντικό να τις έχει υπόψη του ο ερευνητής.